Edukacja w Niemczech stanowi zagwozdkę dla Polaków, którzy planują kontynuację nauki swoich dzieci właśnie w tym kraju. Częstokroć wyjazd do pracy za granicę, przeobraża się w przeprowadzkę do nowego kraju całej rodziny.

System edukacji w Niemczech zdecydowanie odbiega od sposobów nauczania w Polsce. Dużą rolę odgrywa podział Niemczech na landy, które cechują się własnymi odstępstwami od ogólnie ustalonej normy. Edukacja różni się w zależności od landu, gdyż nie ma jednego centralnego systemu oświaty oraz szkolnictwa w Niemczech.

Obowiązek szkolny w Niemczech

Obowiązek szkolny zaczyna się w wieku 6 lat i trwa aż do osiągnięcia pełnoletności – 18 roku życia. Tak więc edukacja obowiązkowa trwa 12 lat i podobnie jak w Polsce – jest bezpłatna.

W zależności od landu dzieci mogą uzyskać dostęp do bezpłatnych podręczników, przede wszystkim na poziomie szkoły podstawowej, choć zdarza się to również na poziomie szkół średnich.

Aczkolwiek warto wspomnieć, że edukacja może odbywać się również w szkołach prywatnych. Wówczas w poszczególnych landach w Niemczech płaci się około 200-400 euro miesięcznie. Według danych, do szkół prywatnych uczęszcza 9% niemieckich dzieci.

Na czym skupia się system szkolnictwa?

Niemiecki system nauki stawia na praktyczność. Istotnym jest, aby uczniowie potrafili wykorzystać zdobytą na lekcjach wiedzę w praktyce oraz w życiu po ukończeniu szkoły, a także różnych dziedzinach gospodarki.

Stawia się na sposoby kształcenia skupione na: grupowych projektach oraz pracach technicznych, docenia się również zdolności manualne. Uczniowie rozwijają również swoje kompetencje miękkie, aby po ukończeniu szkoły mieć jak najwięcej umiejętności z różnych dziedzin.

Niemiecki program oświaty i nauczania jest wieloskładnikowy i uwzględnia również zainteresowania ucznia – umożliwia ich realizację, a co więcej zachęca do samodzielnego eksplorowania nowych zagadnień, np. kultury i edukacji.

Uczniowie nie są zmuszani do nauki na pamięć, lecz do wyciągania wniosków i zastosowań praktycznych. Popularnym zabiegiem kształcenia jest również nauka publicznego wypowiadania się w szkole oraz prezentacji poglądów. W Niemczech najważniejsze jest, aby uczeń rozumiał materiał i umiał go powiązać z innymi danymi oraz zastosować w praktyce. Poza tym istotnym jest, aby lata przeznaczone na naukę dziecko wykorzystało na eksplorowania świata oraz siebie.

Rok szkolny zaczyna się i kończy w różnym czasie w poszczególnych landach. Wakacje trwają około 6 tygodni, jednakże nie ma odgórnie ustalonych dat ich rozpoczęcia oraz zakończenia obowiązujących cały kraj. Oprócz tego zaplanowane są dni wolne od nauki w czasie ferii jesiennych oraz zielonoświątkowych, które przypadają na październik/listopad oraz maj/czerwiec. Ministerstwo oświaty postawiło na zabieg podziału dni wolnych dla uczniów, aby nie przeładować miejsc turystycznych we wszystkich landach Niemiec tylko w jednym okresie.

Ciekawym rozwiązaniem jest skala ocen, która dla Polaków może być myląca. Oceny w systemie nauczania występują w skali od 1 do 6, lecz w kolejności odwrotnej niż w Polsce. Najlepszą oceną będzie więc ocena 1.

Struktura systemu edukacji

Struktura systemu jest dość ujednolicona i prezentuje się w ten sposób:

• Primärstufe – szkoła podstawowa (klasy 1-4),

• Sekundarstufe – szkoła średnia, pierwszy stopień (klasy 5-10)

• Sekundarstufe II – szkoła średnia drugiego stopnia ( klasy 11-13).

Kindergarten – przedszkole nie dla każdego?

Zanim jednak rozpocznie się edukację szkolną i pójdzie do szkoły podstawowej, warto powiedzieć kilka słów o edukacji przedszkolnej/wczesnoszkolnej. Kindergarten, czyli niemieckie przedszkole dzieci zaczynają w zazwyczaj w wieku 3 lat i kończą mając lat 6. Uczęszczanie do przedszkola jest dobrowolne i niekonieczne, aczkolwiek przygotowuje do nauki w szkole i socjalizuje dziecko.

Wielu rodziców decyduje się na ten zabieg, a do danego przedszkola zapisuje dzieci tuż po urodzeniu w celu zarezerwowania miejsca w wybranym przedszkolu, gdyż występuje ogromne przeładowanie w przedszkolach. Spora większość rodziców chce posłać swoje pociechy do przedszkola, jednakże miejsc w nich jest niestety za mało w stosunku do liczby dzieci.

W zależności od landów liczba miejsc w przedszkolach jest naturalnie różna. Istnieją landy, w których dużo łatwiej jest zapisać dziecko do przedszkola, tą kwestią należy się zainteresować jak najszybciej po narodzinach pociechy.

Początki kształcenia w Grundschule

Szkoła podstawowa Grundschule rozpoczyna się wraz z rozpoczęciem 6 roku życia i trwa 4 lata . Istnieje jednak kilka wyjątków, np. Berlin, w którym nauka w szkole podstawowej trwa 6 lat. Na tym etapie nauki stawia się na naukę języka ojczystego, matematyki oraz nauk przyrodniczych. Ciekawym rozwiązaniem jest brak ocen. Ma to na celu nie zniechęcenie uczniów do edukacji. Uczniowie na wszelkie sposoby są zachęcani do kształcenia się. Dziecko ma wówczas poczuć chęć i sympatię do zdobywania wiedzy.

Szkołę podstawową dziecko kończy w Niemczech w wieku 10 lat. Wówczas otrzymuje dokument świadczący o umiejętnościach ucznia z rekomendacją do jakiej szkoły powinno się udać. Z takowym dokumentem należy przeanalizować całą sytuację oraz wybrać odpowiednią szkołę średnią dla kontynuowania zdobywania wiedzy.

Edukacja na poziomie szkół średnich

Wybór dzieli się na trzy opcje: Hauptschule – szkoła główna, Realschule – realna oraz Gymnasium – ogólnokształcąca.

Aby kontynuować naukę na uczelni wyższej należy zdać odpowiednik polskiej matury tj. Arbitur. Egzamin ten odbywa się na końcu Gymnasium. W Gymnasium obowiązuje system kursowy tzn. każdy uczeń realizuje daną liczbę kursów, na których podstawie układany jest jego egzamin. Oprócz tego na wynik matury wpływ mają punkty, które młodzież zebrała w ciągu ostatnich dwóch lat. Warto wspomnieć, że Gymnasium trwa 9 lat i jest to szkoła średnia trwająca najdłużej. Do Gymnasium uczęszczają raczej wychowankowie z największym zapałem do kształcenia się.

Hauptschule, szkoła główna, trwa 6 lat i jej ukończenie jest zwieńczone egzaminem Hauptschulabschluss. Dobre zdanie tego egzaminu umożliwia kontynuację kształcenia w szkole zawodowej Berufschule. W szkole głównej uczniowie zdobywają bardziej ogólną wiedzę oraz kompetencje.

Szkoła zawodowa- Berufschule, trwa 3 lata w trakcie których młodzież uczęszcza na zajęcia lekcyjne, a następnie są przyuczani do wykonywania zawodu w miejscu pracy. Za swoją pracę, otrzymują godziwe wynagrodzenie. Podział dni na naukę w szkole zawodowej oraz pracę jest różny w zależności od roku kształcenia.

Nauka w szkole realnej – Realschule również trwa 6 lat. W tej placówce uczniowie otrzymują niezbędną wiedzę z zakresu około gospodarczego, umożliwiającą pracę w przemyśle, rzemiośle czy handlu. Realschule – jest przystankiem do szkoły zawodowej Fachoberschule. Aby jednak kontynuować edukację należy zdać egzamin Realschulbschluss, a kończy się uzyskaniem Mittlere Reife -świadectwo ukończenia szkoły.

Istnieje również Gesamtschule, czyli szkoła zbiorcza. Jest ona połączeniem trzech powyższych szkół i występuje tylko w niektórych częściach Niemiec. O wykształceniu będzie świadczyła liczba egzaminów, które zda uczeń. Wykształcenie może być równe wykształceniu z każdej innej szkoły średniej w zależności od wyboru egzaminów.

Niemcy zawsze płacą za studia wyższe?

Szkoły wyższe – Studium – w Niemczech dzielą się na kilka rodzajów:

• Universität – uniwersytet ogólnokształcący

• Technische Universitäten – uniwersytet techniczny

• Pädagogische Hochschulen – uczelnia pedagogiczna

• Theologische Hochschule – uczelnia teologiczna

• Kunsthochschulen – uczelnia artystyczna

• Musikhochschulen – uczelnia muzyczna

• Fachhochschule – uniwersytet nauk stosowanych

• Berufsakademie – wyższa szkoła zawodowa

Tutaj warto wspomnieć, że studia licencjackie trwają od 4 do 4,5 roku. Studia magisterskie odbywają się na przestrzeni dwóch lat. Studia mogą być zarówno płatne (prywatne) jak i bezpłatne (publiczne). W przypadku uczelni publicznych w niektórych landach występują jednak opłaty: czesne około 500 euro i semestralną 150-250 euro na pokrycie kosztów administracyjnych. Na uczelniach prywatnych należy przygotować się na ponoszenie kosztów czesnego w wysokości nawet 20 tysięcy euro rocznie.

System edukacji niemieckiej a młodzież polska

Sposób nauczania w Niemczech jest bardzo sformalizowany. Młodzież poza szkołą nie ma kontaktu z nauczycielami. Nauczyciele nie przywiązują się do uczniów. Nie ma tutaj budowania relacji, czy interesowania się stanem ucznia po zajęciach.

Oprócz tego warto zauważyć, że system szkolnictwa w Niemczech zdecydowanie odbiega od systemu edukacji w Polsce. Inne typy szkół, podziału dni wolnych, skupianie się na praktyce zamiast teorii to tylko niektóre z wielu różnic. Osobie kończącej jeden typ szkoły w Rzeczypospolitej Polskiej może być ciężko w momencie, gdyby chciała kontynuować edukację na kolejnym etapie edukacji w Niemczech.

Nie można jednak nastawiać się negatywnie. W zależności od landu w Niemczech można wybrać odpowiednią placówkę i kontynuować edukację. Wybór jest szeroki: od szkół ogólnokształcących, przez te jak najbardziej kierunkowe i zawodowe, publiczne i prywatne, skupione bardziej na kompetencjach miękkich bądź twardych. Wytypowanie odpowiedniej placówki wiąże się z wyborem przyszłej kariery, ta decyzja jest warta głębszego przemyślenia, należy więc dokładnie przestudiować cechy i charakterystykę danych szkół.

Wybór odpowiedniej szkoły dla dziecka dla Polaka na emigracji bywa ciężki. Jednakże mamy nadzieję, iż powyższy artykuł pomoże w ustanowieniu decyzji.

Jeśli nadal zastanawiasz się nad podjęciem pracy w Niemczech, zachęcamy do przejrzenia naszych ofert pracy. Jesteśmy przekonani, że na pewno znajdziesz coś dla siebie. Z naszą pomocą ani wyjazd do pracy za granicę, ani przeprowadzka całej rodziny czy podjęcie edukacji przez dziecko nie stanowi trudności.